Banner Collegium Polonicum

Informacja prasowa nr 36

Wystawa "Przeciwko kilku myślom... co nie nowe.

Procesy krajowców za kontakty z paryską >>Kulturą<<"

w Collegium Polonicum

 

W piątek, 20 listopada br. o godz. 13.30 zapraszamy do foyer Collegium Polonicum na otwarcie wystawy "Przeciwko kilku myślom... co nie nowe. Procesy krajowców za kontakty z paryską >>Kulturą<<". Wystawa ukazuje najważniejsze procesy Polaków w kraju za współpracę z Jerzym Giedroyciem i paryską "Kulturą", które miały miejsce za rządów Władysława Gomułki. Wystawę można oglądać od końca roku. Wystawę w Collegium Polonicum prezentuje gorzowski oddział IPN.

 

Celem wystawy jest zaprezentowanie oddziaływania paryskiej "Kultury" na kraj wolnym słowem, co stało się jednym z podstawowych założeń linii politycznej Giedroycia i Zespołu Instytutu. Postawy tej części powojennego uchodźstwa, dla której istotne były kontakty krajowe, z punktu widzenia władz PRL stanowiły zagrożenie dla systemu komunistycznego w Polsce i stąd przeciwko paryskiej "Kulturze" skierowano aparat bezpieczeństwa.

 

Wystawa przytacza credo paryskiej "Kultury", zapisane w jej drugim numerze w 1947 roku. Przybliża sylwetki Redaktora i jego najbliższych współpracowników: Józefa Czapskiego, Zofii Hertz, Zygmunta Hertza, Henryka Giedroycia, Juliusza Mieroszewskiego. Prezentuje stosunek środowiska paryskiej "Kultury" wobec przemian nad Wisłą, począwszy od "odwilży" po wydarzenia z 1968, poszukiwanie kontaktów krajowych i nawiązywanie relacji z Klubem Krzywego Koła - pomimo iż reżim komunistyczny nie dopuścił na rynek krajowy wydawnictw Instytutu Literackiego z Paryża, których rozpowszechnianie zostało prawnie zakazane w 1950 roku.

 

Wystawa ukazuje, jak za decyzjami Zespołu paryskiej "Kultury" o cofnięciu kredytu zaufania Gomułce i niepodjęciu żadnych rozmów z władzami PRL, idą represje ze strony reżimu. Komuniści zastosowali wzmożoną cenzurę wobec paryskiej "Kultury" i konfiskatę wydawnictw Instytutu przysyłanych do Polski, a kontakty z krajem, m.in. KKK - "ośrodkiem wolnej myśli" postanowili rozwiązać za pomocą bezpieki.

 

Osobne plansze poświęcone są aresztowanym i skazanym za kontakty z Instytutem Literackim: Hannie Szarzyńskiej-Rewskiej, Andrzejowi Markiewiczowi, Annie Rudzińskiej i Jerzemu Kornackiego. Dalej pokazane są represje wobec pisarzy, którzy nie dość, iż podpisali "List 34" czy sympatyzowali z jego sygnatariuszami, to współpracowali bądź kontaktowali się z paryską "Kulturą". Komuniści wytoczyli aparat bezpieczeństwa przeciwko Janowi Józefowi Lipskiemu, Melchiorowi Wańkowiczowi, Januaremu Grzędzińskiemu, Stanisławowi Cat-Mackiewiczowi czy prześmiewcy rządów Gomułki Januszowi Szpotańskiemu. Gdy po marcu

1968 roku przecięcie kontaktów paryskiej "Kultury" z Krajem okazało się niemożliwe, reżim przystąpił do jednej z najpoważniejszych operacji, która miała na celu skompromitowanie Giedroycia i Zespołu Literackiego w oczach Polaków w kraju i na emigracji. Ekspozycja ilustruje przedsięwzięcia operacyjne SB o kryptonimie "Turysta" i "Pajęczyna", dotyczące tzw. sprawy taterników. Wiosną 1969 roku na granicy polsko-czechosłowackiej zostali aresztowani Maciej Kozłowski i Maria Tworkowska, którym zarekwirowano 186 książek Instytutu Literackiego i 311 broszur - odbitek z paryskiej "Kultury". Wystawa odsłania jak za sprawą śledztwa na ławie oskarżonych zasiedli Maciej Kozłowski, Maria Tworkowska, Krzysztof Szymborski, Jakub Karpiński oraz Małgorzata Szpakowska, którym postawiono zarzut współpracy z "Instytutem Literackim, kierowanym przez Giedroycia, a szkalującym ustrój i naczelne organa PRL oraz podważającym zasady ustrojowe". W lutym 1970 zapadły wysokie wyroki, które w wyniku rewizji wniesionej do Sądu Najwyższego 27 kwietnia wyniosły: Maciejowi Kozłowskiemu złagodzono karę 4 lat i 6 miesięcy pozbawienia wolności na 3 lata; Marii Tworkowskiej 3 lata i 6 miesięcy zamieniono na 1 rok i 9 miesięcy; Krzysztofowi Szymborskiemu 3 lata i 6 miesięcy na 2 lata i 4 miesiące; Jakubowi Karpińskiemu karę 4 lat zmniejszono do 2 lat i 8 miesięcy; Małgorzacie Szpakowskiej zamiast 3 lat wymierzono 1 rok i 6 miesięcy.

 

 

Informacji udziela:

 

Collegium Polonicum

Public Relations

ul. Kościuszki 1

69-100 Słubice

tel.: 095/ 7592 412

fax: 095/ 7592 409

e-mail: press.cp@euv-frankfurt-o.de

www.cp.edu.pl